Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Temel Kavramları

Bilgi: Araştırma, gözlem ve öğrenme yoluyla elde edilen her türlü öngörü, gerçek ve algının tümü olarak adlandırılabilen bilgi; karşımıza çıkan olayları anlamamıza olanak sağlayan, aynı zamanda da insanların ve organizasyonların etkin bir şekilde çalışmaları için gerekli olan işaret ve kodlamalardır.

Dünyayı bu kadar farklı kılan ve değiştiren; doğa kanunları, insan gücünü ve doğal kaynakları kullanma şeklimizi geçmişe oranla daha etkin hale getirerek daha iyi anlamamızı sağlayan bir unsurdur. İnsanoğlu yaşamını iyileştirmek, kendi çevresini daha iyi tanımak, araştırma yapabilmek için her geçen gün daha çok bilgiye gereksinim duymaktadır.

Günümüzde değişik kaynaklardan yararlanarak üretilen ve değişik amaçlar için tüketilen bilgilerin “bilgi” olabilmesi için bazı özellikler taşıması gerekmektedir. Bu özellikler şunlardır:

Bilginin bir amacı olmalıdır.

Bilgi güncel ve doğru olmalıdır.

Bilgi istenilen zamanda kolayca ulaşılabilir olmalıdır.

Bilginin değeri olmalıdır ve bilgi paylaşılabilir bir ortamda bulunmalıdır.

Bilgi Toplumu: Bilgi toplumu, bilgi kullanımın yaygınlaştığı ya da insanların bilgiye ulaşmasının kolaylaştığı bir toplumdur. Sanayi toplumunun amacı maddi değerlerin üretilmesi olarak tespit edildiğinde bilgi toplumunun amacı bilginin üretilmesidir. Bilgi ve bilişim teknolojisini öne çıkaran özelliği ile bilişim toplumu entelektüel kaynakların fiziksel kaynaklardan, temel teorik araştırmaların uygulamalı araştırmalardan, öğrenimin işyerinde tecrübeden daha önemli hale geldiği, değişimin ise bilimin mevcut temellerini çok kısa bir zamanda tamamen geçersiz hale getirebilecek kadar hızlı bir şekilde yaşandığı ekonomilerdir. Bilgi sektörünün ürünü olan mallar arasında bilgisayarlar, iletişim ve elektronik araçlar, elektronik haberleşme, reklam, eğitim, iletişimi geliştirme araştırmaları ve hizmetleri, sigortacılık, danışmanlık araştırma-geliştirme firmaları yer almaktaydı.

Son yıllarda ise, özellikle bilişim ve iletişim teknolojilerindeki çarpıcı ilerlemeler ve süratli yayılma eğilimi sonucunda günümüzde bilgi toplumu dijital veya bilgi ekonomisi olarak adlandırılmaktadır. Sanayi devrimi ve sanayi toplumunun insanlığa getirdiği köklü değişim ve dönüşümlere benzer bir süreçte, günümüzde yaşanmaktadır. Ancak yeni teknolojilerin, sanayi devrimine göre, çok hızlı üretiminin yapılması ve yaşam biçiminizi etkilemesi, bilgiye dayalı dönüşümün çok daha kısa sürede oluşması yönünde bir sonuç doğurmaktadır.

Bilişim: Bilginin toplanması, işlenmesi, değerlendirilmesi, dağıtımı ve kullanımı ile ilgili faaliyetlerin tümü bilişim olarak tanımlanabilir. Ham verilerin işlenerek anlamlı bir hale dönüştürülmüş şekline bilgi; sonuçlarının ise derlenip işlenmesi ve ilgili kişilerin kararlarına ve planlarına ışık tutabilecek şekle sokulması, hızlı, kolay ve her tür forma dönüştürülmesi mümkün bir erişim sağlayacak şekilde iletilip paylaştırılması bilişim olgusunu ifade etmektedir.

Bilişim, insan bilgisinin, teknik, ekonomik ve sosyal alanlardaki iletişimin otomatik makineler de akılcı olarak işlenmesini konu alan bilimdir. Belli bir uygulama için kullanılan bilgiyi elde etme, işleme ve iletme olanaklarının tümünü içeren bilişim sisteminde ise iki temel unsur vardır: Donanım ve yazılım. Donanım olarak telefondan bilgisayara, yazılım olarak da muhasebe paket programından İnternet tarayıcı programına kadar günümüzde hayatımızı yönlendiren bilişim araçlarını kullanmaktayız. Ancak bu araçların amaç olmadığı sadece doğru, güncel, eksiksiz ve hızlı bilgiye erişmede bir araç olduğu gözden kaçmaktadır. İşte bilgiyi yönetmek deyince bilgi toplumu olmak akla ilk gelen şeydir. Bilgi toplumu olmak; evde, iş yerinde bilgisayarı olmak, hatta elindeki cep telefonu ve dizüstü bilgisayar ile dünyanın her köşesine ulaşabilmek değildir. Bilgi toplumu olmak, bilginin sorun çözme ve karar verme sürecindeki değerine ve gücüne inanan, bilginin hazırlanışında ve elde edilişinde bir maliyeti olduğunu kabul eden, gizliliğini saygı gösteren ve bununla birlikte bilgiyi toplayıp kaydetmeye özen göstererek onu zamanında güncelleyen ve kontrol eden en önemlisi gerektiğinde paylaşan bireylerden ve kurumlardan oluşmak demektir.

Bilişim Teknolojisi: Bir bilginin toplanmasını, bu bilginin işlenmesini, bu bilginin saklanmasını ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesi ya da herhangi bir yerden bu bilgiye erişilmesini otomatik olarak sağlayan teknolojiler bütünü olarak tanımlanabilir.

Bilişim teknolojileri üretimden ticarete, sağlıktan turizme bugün tüm ekonomiyi, eğitimin tüm aşamalarını, siyaset ve kamu yönetimini değiştirmeye başlamıştır. Zaman ve mekan farklılıkları bilişim teknolojileri sayesinde ortadan kalkmakta, iş hayatının hızı ve kapsamı her geçen gün değişmektedir. Bilişim teknolojilerinin sağlamış olduğu imkanlar sonucunda dünyada etkileşim hız kazanmıştır. Günümüzde artık sadece yeni teknoloji üreten şirketlerin ve bilişim teknolojilerini üreten sektörlerin ortaya çıkması değil, eski ekonominin şirketlerinin iletişim altyapılarını güçlendirip, İnternet ve bilgisayar yardımıyla faaliyet gösterebilmeleri de önem kazanmaktadır.

Rekabet: Rekabet bir işletmenin, müşterilerin isteklerini, diğer işletmelerden daha etkin olarak yerine getirmesi, yani imal ve hizmetleri daha kaliteli ve ucuz temin etmesidir. Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak işletmenin pazarlarına mal veya hizmet sunmaya çalışan işletmelerin faaliyetlerinin bütünüdür. Rekabetçi üstünlük temelde geliştirme, yenilik yapma ve değişmeden doğmaktadır. Firmalar, rekabet için yeni bir temel buldukları veya eski usulle rekabette daha iyi araçlar keşfettikleri için uluslararası rakiplerine karşı üstünlük sağlarlar.

Stratejik bakımdan yenilik, yeni bir ürün tasarımında, üretim sürecinde, pazarlama yaklaşımında, yeni bir eğitim veya örgütlenme tarzında ortaya çıkabilir. Küreselleşme ile birlikte günümüzde hem rekabet hem de rekabet çeşitleri artmıştır. Aynı işi yapan rekabet işletmelerin çoğalması, tüm pazarların yapısını değiştirmiştir. Benzer ürünler, ayrı pazarlarda tamamen ayrı rekabet bazlarında satılmaktadır. Bir pazarda fiyat, öbür pazarda seçenekler, diğerinde kalite ve bir başkasında satış sırasındaki ve satış sonrası hizmet önem kazanmaktadır. Küreselleşmeyle birlikte ekonomik sınırların ortadan kalktığı dünya pazarında, başarının en önemli koşulu rekabet gücüdür. Rekabet, küreselleşme ile birlikte uluslararası boyutlara taşınmıştır. Dünyada küreselleşme çalışmaları sürdükçe, rekabetin boyutları genişleyecektir.

E-Ticaret: Küreselleşme, müşterinin seçiciliğinin ve ihtiyaçlarının artması, pazarların yeni ve çok çeşitli ürünler ile dolarak şirketlerin kârının azalması, bilim ve teknolojideki hızlı değişiklikler ve yenilikler, hukuksal düzendeki değişiklikler ve hükumetlerin politikaları, telekomünikasyondaki ilerlemeler ve İnternet’in yaşamımıza girmesi sonucu dünya ticaretinin işleyiş biçiminde radikal değişiklikler olmaktadır. Dünya ticaretinde satın alma ve satış süreçleri İnternet’in sunduğu teknolojik ve yapısal olanaklar nedeniyle radikal bir değişime uğramıştır.

Günümüzde teknolojinin oluşum sürecine en açık örneklerden biri de İnternettir. Bilgi paylaşımının bu denli kolay erişilebilir ve yaygın kılan başka türlü bir teknoloji mevcut değildir.

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler, ticari faaliyetler için gerekli olan bilgi ve belgelerin elektronik ortama aktarılarak işlemlerin bu elektronik ortamda yapılabilmesine olanak sağlamış ve böylece elektronik ticaret kavramı gündeme gelmiştir. Geleneksel ticaret kavramına önemli bir alternatif oluşturan elektronik ticaret, bilgisayar ağları aracılığı ile ürünlerin üretilmesi, tanıtımının, satışının ve dağıtımının yapılması gibi, tarafların elektronik ortamda iletişim kurdukları her türlü ticari iş etkinliğidir.

Bilindiği gibi “ticaret” ifadesi “mal veya hizmetin satın alınması ve satılması” işlemlerini kapsamaktadır. Bu sürecin elektronik ortamda, İnternet üzerinde yapılması e-ticaret kavramını ortaya çıkarmıştır. Müşteri beklentilerindeki mal ve hizmet arzındaki artış, iş dünyasındaki rekabeti küresel ölçekte zorlaştırmaktadır. İş adamları buna uyum sağlamak için organizasyonlarını ve çalışma tarzlarını değiştirmekte, firma-müşteri-tedarikçi arasındaki bariyerleri İnternet ve e- ticaret aracılığı ile kaldırmaktadır.

İnternet’in hızla yaygınlaşması, elektronik ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde yeni ve çok etkin bir araç haline getirmiştir. Elektronik ticaret, tüm dünyada ticaretin serbestleştirilmesi eğilimi ile birlikte, son on yılda yaşanan ve bilgi iletişimini kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır.

İnovasyon: Bilgi ve iletişim teknolojisi sektörlerinde, özellikle 1980 ve 1990’lı yıllarda ortaya çıkan ve yeni ekonomi olarak ifade edilen yenilikler, aynı dönemlerde ortaya çıkan küreselleşme eğilimleri ile birlikte toplumların sosyal, siyasal ve ekonomik yapısında önemli değişmeler ortaya çıkarmıştır. Bu yeni ekonomik ortam “yeni ekonomi”, “bilgi ekonomisi”, “dijital ekonomi” ve “inovasyon” gibi adlarla anılmaktadır.

Bilgi ve iletişim tabanlı bu yeni ekonominin temel özellikleri şu şekilde özetlenebilir:

Sürekli hızlanan teknolojik gelişmeler,

Artan bilişim ve bilgi yoğun faaliyetler,

Kısalan pazara girme ve ürün/hizmet hayat dönüşüm süreleri,

Piyasaların küreselleşmesi,

Sanayi kollar arasındaki farkların belirsizleşmesi.

Bilgi, teknoloji devriminin yarattığı yeni ekonomik düzendir. Ortaya çıkan yeni ekonomik düzen, teknolojinin rekabet gücü üzerine olumlu etkisini dünya gündeminde üst sıralara yerleştirmiş ve özellikle sanayide yenilikçi kapasite artırımı ülkelerin temel kalkınma hedefleri arasında yer almaya başlamıştır.

İnovasyon 3 açıdan önem kazanmıştır:

Bilginin ekonomik önemi iyi anlaşılmıştır,

Artan oranda sistem yaklaşımı kullanılmaktadır,

Bilgi yaratmak ve üretmekle ilgili kuruluşların sayıları gittikçe artmaktadır.